‘Επιχείρηση Κυκλώνας’: Αφγανιστάν, 1979-1989
Ιστορικό Γεωπολιτικό Υπόβαθρο
Από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είχαν επικεντρωθεί σε έναν ατέρμονο αγώνα για παγκόσμια ισχύ. Στο αντίπαλο στρατόπεδο βρισκόταν η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (εφεξής Ε.Σ.Σ.Δ.). Στην πραγματικότητα, ο Αμερικανικός καπιταλισμός αντιλαμβανόταν τη θέση του ως εκ διαμέτρου αντίθετη στο Σοβιετικό μαρξισμό και κομμουνισμό. Κυρίαρχη θέση στον ανταγωνισμό μεταξύ των δύο μπλοκ είχαν, αφενός, η διαμάχη για την ανωτερότητα των πυρηνικών δυνατοτήτων και, αφετέρου, οι αγώνες ταχύτητας σχετικά με τις διαστημικές αποστολές. Ωστόσο, εκείνο που χαρακτηρίζει την ολότητα του Ψυχρού Πολέμου ήταν το γεγονός ότι οι Αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις δεν ήρθαν ποτέ σε ανοιχτή σύγκρουση με τις Σοβιετικές δυνάμεις.
Η Επιχείρηση “Κυκλώνας” αποτελεί, αδιαμφισβήτητα, τη μεγαλύτερη απόδειξη ότι η γραμμή μεταξύ του Ψυχρού Πολέμου και ενός πραγματικού πολέμου μπορεί να είναι πολύ λεπτή. Στα τέλη του 1979, η Ε.Σ.Σ.Δ. εισέβαλε στη Λαϊκή Δημοκρατία του Αφγανιστάν (Democratic Republic of Afghanistan), με σκοπό να υποστηρίξει τη φίλο-Σοβιετική κυβέρνηση στην εξουσία. Όμως, η Σοβιετική προσπάθεια για στήριξη ενός τοπικού συμμάχου ήρθε σε άμεση αντίθεση με το Αμερικανικό Δόγμα του Περιορισμού (Doctrine of Containment). Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν ήταν μόλις σε νηπιακό στάδιο, όταν ο Reagan έγινε Πρόεδρος των Η.Π.Α., το 1981.
Σκοποί
Υπό τον Reagan, η Μυστική Επιχείρηση κατά της Ε.Σ.Σ.Δ. στο Αφγανιστάν είχε αρκετά περιεκτικούς σκοπούς. Οι Η.Π.Α. ήθελαν να υποστηρίξουν οποιοδήποτε αντί-Σοβιετικό στοιχείο στο έδαφος και, επιπλέον, οποιονδήποτε κινούταν εναντίον της τότε κομουνιστικής κυβέρνησης του Αφγανιστάν.
Το σχέδιο ήταν απλό: εμπλοκή των Σοβιετικών σε ένα δύσκολο πόλεμο, ο οποίος θα εξαντλούσε κάθε χρηματικό πόρο και ηθικό σθένος που ενδεχομένως επιδείκνυαν.
Με αυτό τον τρόπο, θα εκπληρωνόταν η απαίτηση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής για Περιορισμό, ενώ, παράλληλα, θα μειωνόταν η επιρροή της Ε.Σ.Σ.Δ. στην περιοχή.
Τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν
Η υποστήριξη στους Mujahedeen, δηλαδή στις αντάρτικες ομάδες, ξεκίνησε περίπου όπως κάθε άλλη επιχείρηση: Η C.I.A. τους εφοδίαζε με μη θανατηφόρα βοήθεια, όπως εξοπλισμό επικοινωνιών και ανθρωπιστική στήριξη. Ωστόσο, όταν οι Σοβιετικοί έκαναν ξεκάθαρη τη σοβαρότητα και επιμονή τους, ως προς το πόσο ήθελαν να επενδύσουν στο Αφγανιστάν, οι Αμερικανοί αναβάθμισαν το επίπεδο της υποστήριξής τους.
Η απόφαση της C.I.A. να εξοπλίσει τους Αφγανούς με νέα FIM-92 Stinger αποτέλεσε το γεγονός που άλλαξε τις ισορροπίες. Αυτό το σχετικά φθηνό και φορητό αντιαεροπορικό σύστημα πυραύλων αποδείχθηκε ιδιαίτερα αποτελεσματικό στο πεδίο της μάχης. Συγκεκριμένα, αυτοί οι εκτοξευτές, οι οποίοι κόστιζαν μόνο μερικές χιλιάδες δολάρια, ήταν ικανοί να ρίξουν Σοβιετικά ελικόπτερα κόστους πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, με καταστροφικά αποτελέσματα. Το σύστημα αυτό, όχι μόνο επέτρεψε την εξασφάλιση μια στρατηγικής νίκης των Η.Π.Α. στο πεδίο της μάχης, αλλά κατέστησε και υπέρμετρα δαπανηρή για την Ε.Σ.Σ.Δ. την επιλογή να συνεχίσει.
Συνεργασία C.I.A. και I.S.I.
Η Επιχείρηση “Κυκλώνας” διήρκεσε 10 συνεχόμενα έτη, από το Δεκέμβριο του 1979 μέχρι το Φεβρουάριο του 1989. Το σχέδιο ήταν η στήριξη της Αφγανικής Αντίστασης και των Mujahedeen, για όσο χρονικό διάστημα οι Σοβιετικοί σκόπευαν να παραμείνουν στη διαμάχη. Με σκοπό να επιτευχθεί μια τόσο απαιτητική δοκιμασία, οι Η.Π.Α. χρησιμοποίησαν τη βοήθεια της Πακιστανικής κυβέρνησης. Με αυτό τον τρόπο, βρέθηκαν στη διάθεση της C.I.A. οι Πακιστανικές Διυπηρεσίες Πληροφόρησης (Inter-Services Intelligence, εφεξής I.S.I.), καθώς και οι υποδομές που αυτές είχαν αναπτύξει.
Οι υπηρεσίες πληροφόρησης του Πακιστάν παρείχαν ως κύρια προνόμια διαύλους και μέσα, με τα οποία οι Η.Π.Α. μπορούσαν να εξοπλίσουν την Αφγανική αντίσταση. Οι Αμερικανοί, όμως, βρήκαν έναν επίσης πολύτιμο σύμμαχο στο πρόσωπο του Πακιστανού Προέδρου Zia-ul-Haq, του οποίου η στρατιωτική δικτατορία είχε πάρει την εξουσία από τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Πακιστάν. Παρόλο που αυτή η προσέγγιση δεν ήταν σύμφωνη με την Αμερικανική ιδέα σχετικά με τη δημοκρατία, η συνεργασία με τον Πρόεδρο Zia-ul-Haq αποδείχθηκε ιδιαίτερα προσοδοφόρα.
Πέρα, όμως, από αυτά, υπήρχε και ένα επιπλέον στοιχείο που ενίσχυε την ανάγκη για ανάμειξη του Πακιστάν: οι εθνικοί δεσμοί μεταξύ των Pashtun Πακιστανών και Pashtun Αφγανών, μιας εθνικής μειονότητας, καταγόμενης από το Αφγανιστάν και το Βόρειο-Δυτικό Πακιστάν. Η ύπαρξη ενός τέτοιου δεσμού αίματος διευκόλυνε την προώθηση των Αμερικανικών συμφερόντων μέσω του Πακιστάν, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των Mujahedeen ήταν Pashtun.
Σύγχρονες Επιπτώσεις
Στη σύγχρονη εποχή, ο διάλογος γύρω από την Επιχείρηση “Κυκλώνας” είναι υπερβολικά έντονος. Η χρηματοδότηση και υποστήριξη των Mujahedeen, κατά τον Αφγανό-Σοβιετικό Πόλεμο, χρειάστηκε υπέρογκα ποσά, ξεκινώντας από τα 20-30 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο (1980), και φθάνοντας μέχρι τα 630 εκατομμύρια το χρόνο (1987).
Η Σοβιετική παρέμβαση στο Αφγανιστάν αντιμετωπίζεται συχνά ως η αρχή του τέλους της Ε.Σ.Σ.Δ. ως παγκόσμιας δύναμης. Ο σκοπός των Η.Π.Α. είχε επιτευχθεί: οι Σοβιετικοί είχαν στεγνώσει από χρηματικούς πόρους και σθένος, κι αυτό οδηγεί με ασφάλεια στο συμπέρασμα ότι η Επιχείρηση “Κυκλώνας” πήγε περίφημα.
Ωστόσο, αμέσως μόλις τα συμφέροντα της Αμερικής στην περιοχή εκπληρώθηκαν, έπαψε να υπάρχει κάθε επιθυμία προς χρηματοδότηση του Πακιστάν και των I.S.I., καθώς και κάθε πιθανότητα για προσπάθεια αποκατάστασης του Αφγανιστάν. Στην πραγματικότητα, καταστρέφοντας τη Σοβιετική κατοχή στο Αφγανιστάν, οι Η.Π.Α., ουσιαστικά, άνοιξαν το δρόμο στους νέους τους εχθρούς. Απομακρύνοντας τους Σοβιετικούς και τα κομμουνιστικά “υποχείριά” τους από την κυβέρνηση του Αφγανιστάν, δημιουργήθηκε ένα κενό στην εξουσία.
Το κενό αυτό ήρθαν να καλύψουν τα υπολείμματα της αντίστασης και οι πνευματικοί αρχηγοί των τοπικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (αποκαλούμενα ως madrassas). Αυτός ο συνασπισμός έγινε γνωστός ως Taliban και, όπως έχει δείξει εκτενώς η ιστορία, πρόκειται για εκείνους που έδωσαν ασφαλές καταφύγιο στην Al-Qaeda, όταν καταδιωκόταν από την Υεμένη και τη Βόρειο-Ανατολική Αφρική. Αυτή η σιωπηρή συμμαχία δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για πολυάριθμες επιθέσεις κατά της Αμερικής, με πιο χαρακτηριστική την επίθεση της 9/11 στους Δίδυμους Πύργους.
+ - 