Το συναισθηματικό Κενό

Η κενότητα ως ανθρώπινη κατάσταση είναι ένα αίσθημα γενικευμένης πλήξης, κοινωνικής αποξένωσης, απάθειας. Η Αστική Κοινωνιολογία και η Κοινωνική Ψυχολογία δεν ερμηνεύουν ικανοποιητικά το φαινόμενο του συναισθηματικού κενού, που περισσότερο από οτιδήποτε άλλο σχετίζεται ..με την “αστικοποίηση” *, την απομάκρυνση του ανθρώπου από τη φύση και το “μηχανικό σύνολο” που είναι η σύγχρονη μεγάλη πόλη.
Τα αισθήματα κενού συχνά συνοδεύουν τη δυσθυμία, τη κατάθλιψη, τη μοναξιά, την απελπισία, και άλλες ψυχικές / συναισθηματικές διαταραχές και οριακές διαταραχές της προσωπικότητας. Μια αίσθηση κενού είναι επίσης μέρος της φυσικής διαδικασίας της θλίψης, ως αποτέλεσμα ενός χωρισμού, του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου, ή άλλες σημαντικές αλλαγές στη ζωή. Ωστόσο, η ιδιαίτερη σημασία του «κενού» ποικίλλει, ανάλογα με το  κοινωνικοπολιτικό, θρησκευτικό ή πολιτισμικό περιβάλλον του ατόμου.

Ο Χριστιανισμός και οι Δυτικοί κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι βλέπουν την κατάσταση κενότητας ως αρνητική και ανεπιθύμητη κατάσταση, και δεν σχετίζεται με την «κενότητα» που πρεσβεύουν οι ανατολικές φιλοσοφίες, όπως η βουδιστική φιλοσοφία και ο Ταοϊσμός, όπου η κενότητα (Sunyata) είναι μία επιδιωκόμενη κατάσταση στο μονοπάτι προς την απελευθέρωση… (υπό την έννοια ότι το ζητούμενο είναι η εσωτερική σιωπή, η παύση των αλλεπάλληλων και συνεχόμενων σκέψεων ως μη φυσική στάση, της διανοητικής κατάστασης του ανθρώπου).

Έξω από την ανατολική φιλοσοφία, μερικοί συγγραφείς έχουν επίσης προτείνει ότι οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιούν την μεταβατική κατάσταση του κενού ως το μέσο για την απελευθέρωση τους και την προσωπική ανάπτυξη.

Κοινωνιολογία, φιλοσοφία και ψυχολογία

Στη Δύση, το συναίσθημα “του κενού” θεωρείται ως μια αρνητική κατάσταση. Ο ψυχολόγος Clive Hazell, για παράδειγμα, αποδίδει την αίσθηση του κενού σε προβληματικό υπόβαθρο στην οικογένεια, σε καταχρηστικές σχέσεις και την κακομεταχείριση. Ισχυρίζεται ότι μερικοί άνθρωποι που αντιμετωπίζουν μια αίσθηση κενού, προσπαθούν να επιλύσουν τα άσχημα συναισθήματα τους με το να εθίζονται σε ένα ναρκωτικό ή σε βάναυσες δραστηριότητες (καταναγκαστικό σεξ, τυχερά παιχνίδια ή εργασία) ή επιδίδονται σε “φρενήρη δράση” ή βία.

Στην κοινωνιολογία, η αίσθηση του κενού συνδέεται με την κοινωνική αποξένωση του ατόμου. Αυτή η αίσθηση της αποξένωσης ενδέχεται να καταστέλλεται κατά την διάρκεια της εργασίας, λόγω της ρουτίνας των καθηκόντων, αλλά κατά τις ώρες αναψυχής ή κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, οι άνθρωποι μπορεί να έχουν ένα αίσθημα “υπαρξιακού κενού”.

Στην Αστική Κοινωνιολογία και στην Κοινωνική Ψυχολογία, θέση κλειδί κατέχει η διαπίστωση ότι: οι άνθρωποι στις μεγάλες πόλεις είναι χωρισμένοι παρά όλους τους ενωτικούς παράγοντες, ενώ οι άνθρωποι της επαρχείας είναι ενωμένοι παρ’ όλους εκείνους τους παράγοντες που τους χωρίζουν, καθώς επίσης και το ότι: στην πόλη αναγνωρίζεται η ελευθερία, γίνεται η υπέρβαση της μικροπρέπειας στην καθημερινότητα με νέα επίπεδα στην προσωπική και πνευματική ανάπτυξη, αλλά η αίσθηση της αποξένωσης θα μπορούσε να υπερισχύσει αυτών, επειδή η ζωή της πόλης είναι ένα μηχανικό σύνολο που χαρακτηρίζεται από την έλλειψη ενότητας, τον αχαλίνωτο ατομικισμό και εγωισμό. Η έννοια της ύπαρξης μετατοπίζεται από το ομαδικό στο ατομικό, στο ορθολογικό, στον υπολογισμό, κάθε πρόσωπο γίνεται κατανοητό με όρους ενός συγκεκριμένου ρόλου και της υπηρεσίας που παρέχει· έχει σχέση με την τεχνητή κατασκευή ενός συνόλου ανθρώπων.
Αποκλειστικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης πόλης είναι η εντατικοποίηση των νευρικών ερεθισμάτων με τα οποία ο κάτοικος της πόλης πρέπει να προσαρμόζεται σε σχέση με το αγροτικό περιβάλλον, όπου ο ρυθμός της ζωής και οι αισθητηριακές εικόνες είναι πιο αργές, και επιπρόσθετα να συνηθίσει την πόλη των αδιάκοπων βομβαρδισμών από εικόνες, ήχους και μυρωδιές.
Το άτομο αναπτύσσει μια βαριεστημένη στάση (αδιάφορη, κορεσμένη) πραγματικότητας, ένα κοινωνικό αποθεματικό, μια αποστασιοποίηση, δίδει απαντήσεις με το κεφάλι και όχι την καρδιά, δεν νοιάζεται και δεν συμμετέχει
Οι κάτοικοι των πόλεων είναι υπερβολικά συντονισμένοι (προσαρμοσμένοι) με το χρόνο· για να διατηρηθεί η αίσθηση της ατομικότητας και να μην αισθάνονται σαν γρανάζι σε μηχανή, κάνουν κάτι διαφορετικό ή παράξενο για να ξεχωρίζουν. Ferdinand Tonnies, Georg Simmel, Emile Durkheim,

Στην πολιτική φιλοσοφία, η αίσθηση του κενού συνδέεται με το μηδενισμό. Ο κριτικός λογοτεχνίας Georg Lukács (γεννήθηκε το 1885) τάχθηκε κατά του “πνευματικού κενού και της ηθικής ανεπάρκειας του καπιταλισμού”, και τάχθηκε υπέρ του κομμουνισμού ως ένα “εντελώς νέο τύπο πολιτισμού, που υποσχόταν μια νέα αρχή και μια ευκαιρία που οδηγούσε σε μια ουσιαστική και σκόπιμη τη ζωή”.

Η έννοια της «κενότητας» ήταν σημαντική για ένα ορισμένο τύπο φιλοσοφίας, του υπαρξισμού, και ορισμένων μορφών κινημάτων του θανάτου του Θεού. Ο υπαρξισμός, το «φιλοσοφικό κίνημα που δίνει φωνή στην αίσθηση της αλλοτρίωσης και της απελπισίας», η οποία προέρχεται από την “αναγνώριση των θεμελιωδών της μοναξιάς του ανθρώπου, μέσα σε ένα αδιάφορο σύμπαν”. Άνθρωποι που αντιδρούν στην αίσθηση κενού και της μοναξιάς, με τη δικαιολογία ότι ζουν “κακή τη πίστει”, και άνθρωποι που αντιμετωπίζουν το κενό και αποδέχονται την ευθύνη ως στόχο για να ζήσουν αυθεντική ζωή. Οι υπαρξιστές υποστηρίζουν ότι «ο άνθρωπος ζει σε αποξένωση από το Θεό, από τη φύση, από τους άλλους ανθρώπους, από τον ίδιο τον αληθινό εαυτό του.
«Συνωστιζόμαστε σε πόλεις, εργαζόμαστε σε άσκοπες εργασίες, και διασκεδάζουμε με τα φώτα των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ζούμε στην επιφάνεια της ζωής, έτσι ώστε ακόμη και εκείνοι που έχουν φαινομενικά τα πάντα, νιώθουν άδειοι, ανήσυχοι και δυσαρεστημένοι».

Η αίσθηση του κενού θεωρείται ως αρνητική ψυχολογική κατάσταση, και συχνά συνδέεται με την κατάθλιψη. Ως εκ τούτου, προτείνονται πολλές ίδιες θεραπείες: ψυχοθεραπεία, ομαδική θεραπεία, ή άλλου είδους συμβουλές. Επίσης, οι άνθρωποι που αισθάνονται άδειοι δέχονται συμβουλές να παραμένουν απασχολημένοι και να διατηρούν ένα κανονικό πρόγραμμα εργασίας και κοινωνικές δραστηριότητες. Άλλες λύσεις που έχουν προταθεί για να μειωθεί η αίσθηση του κενού είναι, ένα κατοικίδιο ζώο, συμμετοχή στην πνευματικότητα, όπως ο διαλογισμός ή θρησκευτικές τελετές, ο εθελοντισμός για να γεμίσει ο χρόνος και να φέρει την κοινωνική επαφή, δημιουργώντας κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, όπως είναι οι δραστηριότητες κοινότητας, συλλόγων, ή εξορμήσεις, ή την εξεύρεση ενός χόμπι, ακόμα και την ψυχαγωγική δραστηριότητα για να επανακτηθεί το ενδιαφέρον τους στη ζωή.

Κατά την άποψη του αυστριακού φιλόσοφου / εκπαιδευτικού Rudolf Steiner(1861-1925), η πνευματική κενότητα κατέστη ένα σημαντικό πρόβλημα στην ευρωπαϊκή μορφωμένη μεσαία τάξη. Το 1919 στις διαλέξεις του, υποστήριξε ότι η ευρωπαϊκή κουλτούρα έγινε «άδεια από πνεύμα και αγνοεί τις ανάγκες, τις προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για τη ζωή του πνεύματος». Οι άνθρωποι που βίωσαν «την πνευματική κενότητα», η σκέψη τους κατέστη χαρακτηριστικό μιας “οκνηρής παθητικότητας”, λόγω της “απουσίας της βούλησης από τη ζωή της σκέψης”. Στη Ευρώπη, ο Steiner υποστήριξε ότι οι άνθρωποι “επέτρεψαν στις σκέψεις τους να κυριαρχήσουν πάνω τους”, και αυτές οι σκέψεις είναι όλο και πιο γεμάτες με αφαίρεση και “καθαρή, φυσική επιστημονική σκέψη”. Η μορφωμένη μεσαία τάξη άρχισε να σκέφτεται με έναν τρόπο που είναι «άνευ πνεύματος», με το μυαλό τους να γίνεται “όλο και πιο σκοτεινό”, όλο και πιο κενό πνεύματος.

Ο Louis Dupré, καθηγητής της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Yale, υποστηρίζει ότι «η πνευματική κενότητα της εποχής μας είναι ένα σύμπτωμα της θρησκευτικής μας φτώχειας». Ισχυρίζεται ότι «πολλοί άνθρωποι ποτέ δεν βιώνουν καμία κενότητα: είναι αρκετά απασχολημένοι για να αισθάνονται την έλλειψη σε οποιαδήποτε μορφή». Συνειδητοποιούν μόνο την πνευματική κενότητα τους όταν «μια οδυνηρή προσωπική εμπειρία -ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, η κατάρρευση ενός γάμου, η αποξένωση ενός παιδιού, η αποτυχία μιας επιχείρησης- τους σοκάρει και τότε επαναξιολογούν την αίσθηση του νοήματος».

Το πνευματικό κενό έχει συνδεθεί με τη νεανική βία. Στο βιβλίο του John C. Thomas, το 1999 «Πώς αρχίζει η βία των νέων» υποστηρίζει για το πνευματικό κενό, ότι η νεολαία σε φτωχές αυτόχθονες κοινότητες που αισθάνονται κενό, ενδέχεται να στραφούν σε φασαρίες και επιθετικά εγκλήματα για να γεμίσουν με αίσθηση νοήματος. Στο Πανεπιστήμιο του Cornell, το 1999 από το βιβλίο του καθηγητή James Garbarino, “LostBoys” : Γιατί οι γιοι μας γίνονται βίαιοι και πως μπορούμε να τους σώσουμε, υποστηρίζει ότι, «η αμέλεια, η ντροπή, η πνευματική κενότητα, η αποξένωση, ο θυμός και η πρόσβαση σε όπλα είναι μερικά από τα στοιχεία που είναι κοινά σε βίαια αγόρια». Καθηγητής της ανθρώπινης εξέλιξης ο Garbarino, ισχυρίζεται ότι τα βίαια αγόρια έχουν μια «αποξένωση από τα θετικά πρότυπα» και «ένα πνευματικό κενό που γεννά την απελπισία». Αυτή η νεολαία έχει παρασυρθεί από τη βίαιη φαντασίωση του πολιτισμού των όπλων στις ΗΠΑ, το οποίο παρέχει τα αρνητικά πρότυπα των σκληρών, επιθετικών ανδρών που χρησιμοποιούν ισχύ για να πάρουν αυτό που θέλουν. Ισχυρίζεται ότι τα αγόρια μπορεί να βοηθηθούν. Παρέχοντάς τους «την αίσθηση του σκοπού» και “πνευματικές άγκυρες” που μπορεί να «αγκυρώσουν τα αγόρια στην ενσυναίσθηση και κοινωνικά να ασχοληθούν με τον ηθικό τρόπο σκέψης».

Ακριβώς όπως η θρησκεία επηρεάζει εθίζοντας συμβουλευτικά, έχει επηρεάσει και άλλες μεθόδους θεραπείας. Οι θεραπευτές υποστηρίζουν ότι, μερικές διατροφικές διαταραχές όπως η βουλιμία και η ανορεξία προκαλούνται εν μέρει από το «πνευματικό κενό», που αναγνωρίζεται ως «πείνα της ψυχής», με το οποίο οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν «την απομόνωση, την κενότητα, τον πόνο, το φόβο και μια βαθειά αίσθηση της απώλειας του εαυτού» έγιναν «κενό δοχείο, …στερούνται της ζωής», το οποίο πρέπει κάπως να συμπληρωθεί… με την άνεση, δίνοντας τροφή. Οι άνθρωποι που έχουν ένα “κενό εαυτό” προσπαθούν να «γεμίσουν με τρόφιμα, με διασκέδαση, με ουσίες, με σχέσεις, ή με καταναλωτικά προϊόντα».

1, 2

*
Ως δεδομένο πρέπει να πάρουμε και την πιο συνηθισμένη αλλά λαθεμένη αντίληψη ότι: ζώντας σε ένα περιβάλλον όπου γίνονται πολλά ή μας παρέχεται η δυνατότητα να κάνουμε πολλά, μπορούμε να καλύψουμε την αίσθηση του εσωτερικού κενού! Ίσα-ίσα που η αίσθηση του κενού είναι περισσότερο ένα αστικό φαινόμενο, αφού, η επαρχία πάσχει (αν καθόλου) πολύ λιγότερο από την αίσθηση του Κενού!
Το συναισθηματικό κενό σχετίζεται άμεσα με το “πόσο ουσιαστική είναι η καθημερινή μας αλληλεπίδραση με οτιδήποτε”! Αστικοποίηση σημαίνει απόσταση από την φυσική αρμονία.. τι πιο φυσικό περιβάλλον για να ευδοκιμήσει το “κενό”;

ο χειρότερος τρόπος για την ανατροφή των νέων είναι το να τους δίνονται όλες οι ευκολίες. Γιατί η ευκολία γεννά τις ηδονές και από αυτές προέρχεται κάθε κακοήθεια.  Δημόκριτος

———————————————————————————

Οι Χειμωνιάτικοι Χρόνοι
</p>