Η κοινωνία των πολιτών είναι ατροφική και αδύναμη απέναντι στο κράτος

  «Τα όρια μεταξύ “αντικειμενικότητας” και υποκειμενικών απόψεων, γνωμών, πίστεων και δοξασιών παύουν να γίνονται αντιληπτά. Ο κοινωνικά παθητικός συνάνθρωπος δε συνειδητοποιεί πια με κριτικό τρόπο την πραγματικότητα, οπότε ακόμη και τυχαία ορθές πληροφορίες πάνω σε οποιοδήποτε αντικείμενο δεν ενσωματώνονται σε έγκυρη εξήγηση και γνώση, παρά διαστρεβλώνονται, καθώς προσαρμόζονται σε προϋπάρχουσες προλήψεις, προκαταλήψεις και φημολογίες. Συχνά οι γνώσεις στην κοινωνία μας έχουν διακοσμητικό χαρακτήρα, αφορούν χτυπητά γεγονότα, ηχηρά ονόματα “μεγάλων ανδρών” και διάφορα αντικείμενα με κοινωνικό γόητρο. Έτσι ασυγκρότητες και σκόρπιες δε φτάνουν να δημιουργήσουν κίνητρα για εμπεριστατωμένη εμβάθυνση, για ανάλογη δράση και χειραφέτηση.»
[…]«Κάθε νέα κατάσταση, στην οποία περιερχόμαστε, μας θέτει μπροστά σε μεγαλύτερα ή μικρότερα προβλήματα. Συχνά προκαλούμε οι ίδιοι τέτοιες αλλαγές, καθώς θέτουμε νέους στόχους. Το σκηνικό της ζωής απαιτεί μια διαφορετική τοποθέτηση, μια δημιουργική αντιμετώπιση. Έχουμε μια ευκαιρία ν’ ανακαλύψουμε μια άλλη συσχέτιση πραγμάτων, να κάνουμε μια πρωτόγνωρη διαπίστωση, να πιστοποιήσουμε ή να διαψεύσουμε μια άποψή μας, που ως τώρα λειτουργούσε αυτόματα. Τότε επανεξετάζουμε την πραγματικότητα και δοκιμαζόμαστε· πρόκειται για μια πιθανή μαθησιακή κατάσταση. Οι μεταβολές που προκαλούμε ή επέρχονται είναι αφορμές αφύπνισης μπροστά σε μια νέα οπτική.» Λ. Αναγνώστου (1983)

«Για μένα, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που εντόπισα στο σεμινάριο είμαστε εμείς οι ίδιοι, τα στελέχη της Λαϊκής Επιμόρφωσης (Λ.Ε.). Και είναι σημαντικό το ερώτημα που πρέπει να βάλει ο καθένας από μας στον εαυτό του, ειλικρινά και αντικειμενικά… Λοιπόν το ερώτημα είναι: Πόσοι από μας έχουμε τουλάχιστον κατανοήσει την ανάγκη να ξεπεράσουμε μορφές σκέψης και τρόπους λειτουργίας, που έχουν παγιωθεί και φτιαχτεί από το εκπαιδευτικό σύστημα;… Είναι πολύ αστείο π.χ. να μιλάμε για πολιτιστική ανάπτυξη, όταν εμείς οι ίδιοι “συμβιβαζόμαστε” με το “σκυλάδικο”, να μιλάμε για ισότητα των δύο φύλων, όταν εμείς οι ίδιοι το βράδυ στο καφενείο την προσπερνάμε. Πριν η Λ.Ε. ξεφύγει και γίνει στημένη – καθορισμένη, πακέτο, πρέπει εμείς οι ίδιοι να περάσουμε κάποιο βασανιστικό στάδιο αυτοκριτικής.» Ντίνα Νταϊλιάνη (1984)

Από άρθρο με τίτλο ‘Γιατί αποτυγχάνουν οι μεταρρυθμίσεις’
«Ο έλεγχος της κρατικής μηχανής από τα κόμματα, ο γιγαντισμός της και τα άκρως αυταρχικά χαρακτηριστικά της την κάνουν να μοιάζει με ένα καθυστερημένης νοητικότητας γίγαντα, με ένα άμορφο τέρας, ανίκανο να αντιδράσει ευέλικτα και αποτελεσματικά σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο περιβάλλον». Ν. Μουζέλης (2003)

Για το ίδιο ζήτημα
«Θα πρέπει, ωστόσο, να επαναλάβουμε τον «κοινό τόπο» που λέει ότι παρά τον αυξανόμενο εξευρωπαϊσμό των θεσμών και των διαδικασιών απόφασης, το ελληνικό κράτος και η δημόσια διοίκηση παραμένουν ιδιαίτερα αναποτελεσματικά εργαλεία. Παρακολουθούν με δυσκολία τις εξελίξεις, καθυστερούν να ενσωματώσουν τους ευρωπαϊκούς εκσυγχρονισμούς, ενώ συχνά αντιγράφουν μηχανιστικά τις νομοθετικές και θεσμικές πρωτοβουλίες της Ε.Ε. χωρίς να τις μπολιάζουν γόνιμα στην εθνική κοινωνική, θεσμική και πολιτική πρακτική». Γ. Βούλγαρης (2008)

[…]η κοινωνία των πολιτών είναι ακόμα σε μεγάλο βαθμό ατροφική και αδύναμη απέναντι στο κράτος (Βούλγαρης, 2008· Μουζέλης, 2002).

Είναι αμέτρητοι οι άνθρωποι που ποτέ δεν έχουν διαφορετική γνώμη από εκείνη της εφημερίδας τους. Gustav Le Bon

Το εξιδανικευμένο παρελθόν «δικαιολογεί» την απουσία ενός σχεδίου για το μέλλον, το οποίο πρέπει να βασίζεται στις απραγματοποίητες δυνατότητες του παρόντος. … ‘Η «υπαρκτή κοινωνία των πολιτών δεν μπορεί να υπάρξει ποτέ», προειδοποιεί η Σχολή της Φρανκφούρτης.’ … διότι η κρίση έπληξε και το ίδιο το επαναστατικό υποκείμενο.  … ‘Και η κοινωνία των πολιτών πέφτει σε παρακμή, διότι οι κοινωνικές συγκρούσεις απώλεσαν τη δύναμη ενσωμάτωσης, την οποία είχαν στο τρίτο τέταρτο του 20ού αιώνα. Η εξυγίανση της κοινωνίας συνίσταται στην ανανέωση της δύναμης της κοινωνίας των πολιτών μέσω της εξάσκησης στη «διατήρηση των συγκρούσεων».’ …
Η περίφημη διατύπωσή στον πρόλογο του Marx στο κείμενό του ‘Για την Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας’ (1859) (MEW, 13). Πρόκειται για την αντικειμενική αντίθεση παραγωγικών δυνάμεων και παραγωγικών σχέσεων: «Στην κοινωνική παραγωγή της ζωής τους οι άνθρωποι συνάπτουν καθορισμένες, αναγκαίες και ανεξάρτητες από τη θέλησή τους σχέσεις, τις παραγωγικές σχέσεις, οι οποίες αντιστοιχούν σε μια καθορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης των υλικών τους παραγωγικών δυνάμεων. Το σύνολο αυτών των παραγωγικών σχέσεων σχηματίζει την οικονομική δομή της κοινωνίας, την πραγματική βάση, επάνω στην οποία ανορθώνεται ένα νομικό και πολιτικό εποικοδόμημα και στο οποίο αντιστοιχούν συγκεκριμένες κοινωνικές μορφές συνείδησης. Ο τρόπος παραγωγής της υλικής ζωής προσδιορίζει γενικά την κοινωνική, πολιτική και πνευματική διαδικασία της ζωής. Δεν είναι η συνείδηση των ανθρώπων που καθορίζει το Είναι τους, αλλά αντιστρόφως το κοινωνικό τους Είναι καθορίζει τη συνείδησή τους. Σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο της ανάπτυξής τους οι υλικές παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε αντίθεση με τις δεδομένες παραγωγικές σχέσεις ή με τις σχέσεις ιδιοκτησίας, που είναι μόνο μια νομική έκφρασή τους, μέσα στις οποίες είχαν κινηθεί έως τώρα. Από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων αυτές οι σχέσεις μετατρέπονται σε δεσμά τους. Τότε εμφανίζεται μια εποχή κοινωνικής επανάστασης. Με την αλλαγή της οικονομικής βάσης ανατρέπεται ολόκληρο το πελώριο εποικοδόμημα αργότερα ή γρηγορότερα» (MEW, 13, σ. 8 κ.ε.). Κ. Ράντης (2004)

[..]Δεν γίνεται να συνδυαστούν, να συνυπάρξουν, το πελατειακό κράτος, ο αχαλίνωτος αντικοινωνικός συνδικαλισμός, η «προοδευτική» αναξιοκρατία (δικτατορία της ισοπέδωσης) με την οικονομική ανάκαμψη, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ποιότητα της ζωής, την εθνική ανεξαρτησία. [..]η τύχη μας είναι στα χέρια τα δικά μας: Κανένας δεν μπορεί να εμποδίσει τις καίριες, ριζοσπαστικές εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, που θα ξανάδιναν στον λαό μας γλώσσα, ιστορική συνείδηση, υψηλή κατά κεφαλήν καλλιέργεια – ακαταμάχητες προϋποθέσεις ιστορικής επιβίωσης αλλά και αναπτυξιακής δυναμικής.
Χλευάζουν οι εκάστοτε κρατούντες σαν «συνωμοσιολογική» τη ρεαλιστικότατη υπόνοια ότι: το υπουργείο Παιδείας, από τη μεταπολίτευση και μετά, ελέγχεται «αλλαχόθεν» – όχι ιθαγενώς. (χρησιμοθηρία και ατομοκεντρισμός στα σχολειά, μεθοδική αποδιοργάνωση της ιστορικής συνέχειας –λειτουργικού πλούτου– της γλώσσας, συστηματική αποδόμηση της ιστορικής συνείδησης) [..]Το κυρίως μέτωπο του αγώνα για την ιστορική επιβίωση του Ελληνισμού δεν είναι η αντιμαχία με τους δανειστές μας και τον μινώταυρο του υπέρογκου χρέους. Το κυρίως μέτωπο είναι στο εσωτερικό: Γλώσσα, ιστορική συνείδηση, καλλιέργεια κοινωνικής ευαισθησίας. Μια κοινωνία σε κατάρρευση, με μηδενισμένη κάθε ποιότητα ζωής πέρα από την καταναλωτική ευμάρεια, είναι αδύνατο να επιβιώσει, έστω με διαμάντια στο υπέδαφός της.
Πολιτικό σχήμα που να αντιλαμβάνεται αυτή την αλήθεια, δεν υπάρχει. Επομένως, ούτε ελπίδα; (2015) Στο εσωτερικό το κυρίως μέτωπο – Του Χρήστου Γιανναρά

[..]το κράτος πρόνοιας, ήδη με τις «θεωρίες της ακυβερνησίας» ( ungovernability theories ) των δεκαετιών 1960 και 1970 και εντατικά στη δεκαετία του 1980 και μετά, ενοχοποιήθηκε ότι προκαλούσε πλεονάσματα κοινωνικών αξιώσεων και πολιτικών αιτημάτων και άρα «πλεονάσματα δημοκρατίας», τα οποία εγκαλούσαν σε αλλαγή των ταξικών συσχετισμών υπέρ των ελίτ εξουσίας. Βούλγαρης Γιάννης
Πρόκειται για το ιδεολογικό υπόβαθρο που, στηρίζοντας τα ατομικά δικαιώματα και τις πρωτοβουλίες επιχειρηματικότητας (οικονομικής, κοινωνικής) αντί των κοινωνικών δικαιωμάτων και των προσδοκιών από το κράτος, επικυρώνει πολιτειακά τη (νεο)φιλελεύθερη μορφή της αστικής δημοκρατίας ως αποτελεσματικότερης έναντι της εξισωτικής.^{Βλ. Crouch, Colin, Μεταδημοκρατία, Εκκρεμές, Αθήνα, 2006. Ο Crouch 2006 χαρακτήρισε αυτή τη μετάλλαξη της δημοκρατίας ως «μεταδημοκρατία». Παρότι, όπως αναγνωρίζει και ο ίδιος ο Crouch, ο όρος παρουσιάζει αδυναμίες (όπως και άλλα «-μετα»), η μελέτη του αναδεικνύει το πώς αντανακλάται στο πολιτειακό πεδίο η μετάβαση από το κεϋνσιανό εθνικό κράτος πρόνοιας στο νεοφιλελεύθερο διεθνοποιημένο καθεστώς.} 

[…]Οι εγκέφαλοί μας είναι αυτο-οργανωνόμενα δυναμικά συστήματα. Η αντίληψη του κόσμου δεν αποτελεί κατασκευή αναπαράστασής του στον εγκέφαλο αλλά δυναμική δόμηση του εγκεφάλου στη βάση προθέσεων, υποθέσεων και αισθητικής ανάδρασης προς αυτές. Κατά συνέπεια οι εγκέφαλοί μας αποκλίνουν συνεχώς σε δικά τους πλαίσια αναφοράς απροσπέλαστα από τους άλλους. Πώς τότε είναι δυνατή η κοινωνία, η οικογένεια, η φιλιά, ο έρωτας; Οι δεσμοί με άλλους και η κοινωνικοποίηση απαιτεί ειδική συλλογική λήθη και συλλογική μάθηση.
Προϋποθέσεις : κατάσταση ειδικού stress που εκλύει νευροχυμικούς παράγοντες στον εγκέφαλο (πεπτίδια αρχικά συνδεόμενα με την γέννα και το δεσμό των γονέων, π. χ. ωκυτοκίνη). Walter J. Freeman

Ο Beck (1986, 1992) έχει αναφέρει ότι η μοντέρνα κοινωνία είναι ουσιαστικά μετασχηματισμένη από την διεισδυτική, μη δυνατό να αποφευχθεί φύση των κινδύνων που έχουν δημιουργηθεί από την επιστήμη και τεχνολογία.

Σε μια περίοδο κοινωνικής καταπίεσης και αποσύνθεσης, η σκληρή διαμάχη των ασυμβίβαστων ταξικών ενδιαφερόντων κλονίζει την κοινωνική πυραμίδα και δημιουργεί νέες δομές καταπίεσης. Οι “κατώτερες τάξεις” πρέπει να σκύβουν κάτω από το βάρος μιας προνομιούχας ελίτ, μέχρι που η αθλιότητα τους “κεντρίσει» να αμφισβητήσουν την μονοπώληση της εξουσίας από τη μειοψηφία.

Οι κοινωνίες των πολιτών είναι οτιδήποτε άλλο από αυτό που η συντριπτική πλειοψηφία των μελών τους πιστεύουν ότι είναι. Αβερράνδος

Κριτκή Σκέψη , ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ , ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ και ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ , Μεταμοντερνισμός – Σχετικισμός – Κονστρουκτιβισμός – Ρεαλισμός , ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ , Η κρίση έπληξε και το ίδιο το επαναστατικό υποκείμενο , Μαζική Κουλτούρα , Το Φαινόμενο της αλλοτρίωσης

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΣΤΡΙΑΣ ΓΙΑ ΚΑΘΟΛΙΚΌ LOCKDOWN Ο ΛΑΟΣ ΚΑΤΈΒΗΚΕ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΟΜΕΝΟΣ! ΤΟ ΟΡΓΙΣΜΈΝΟ ΠΛΗΘΟΣ ΑΝΆΓΚΑΣΕ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΝΑ ΠΆΡΕΙ ΠΊΣΩ ΆΡΟΝ – ΆΡΟΝ ΤΑ ΜΕΤΡΑ!