Ότι ένας αμαθής λαός δεν μπορεί να διαφυλάξει την ελευθερία για πολύ, είναι ένα αξίωμα πολύ προφανές για να αμφισβητηθεί. Η πολιτική ελευθερία περιλαμβάνει όχι μόνο περιορισμούς αλλά και προστασία. Όπου υπάρχει δεσποτική κυβέρνηση, πολιτικά ο λαός είναι σκλάβος. Ακριβέστερα, καμία έμφρων ελευθερία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς σταθερούς νόμους. Και καθώς ένας αμαθής λαός δεν μπορεί να ονομάζεται πολιτισμένος, στερείται των ουσιωδών εκείνων που (δια)μορφώνουν την προστασία των πολιτών από το νόμο, και εξαιτίας τούτου δεν δύνανται να θεωρούν τους εαυτούς τους ελεύθερους.
Ανιχνεύοντας τα αίτια της παρακμής των Κρατών, το ένα μετά το άλλο, μας παρουσιάζεται μια καταφανής απόδειξη των αληθειών που μόλις αναφέρθηκαν. Η μεγαλοπρέπεια και οι πομπές των μεγιστάνων, ο πλούτος και τα τεχνάσματα ενός μικρού αριθμού ατόμων πρέπει να δημιουργούν μια αίγλη πολιτισμού που να θαμπώνει το μεγαλύτερο μέρος του πλήθους μιας κοινωνίας η οποία εξακολουθεί να είναι πολύ αφώτιστη για να αποκαλείται πολιτισμένη. Κανένα έθνος, όπου η γνώση και η ιδιοκτησία περιορίζονται σε λίγα άτομα, δεν είναι αντάξιο μιας τέτοιας ονομασίας· ακόμη περισσότερο δεν αξίζει να ονομάζεται μορφωμένο ένα έθνος, στο οποίο λίγα άτομα έχουν πετύχει εξέχοντα επιτεύγματα στην επιστήμη. Η επικρατέστερη μορφή προσωπικότητας ανάμεσα στο λαό γενικότερα, είναι αυτή που θα πρεπε να αναδεικνύεται ως εθνικό σύμβολο.
Όπου οι κάτοικοι, οποιασδήποτε χώρας, στερούνται τα μέσα για την απόκτηση της τρέχουσας πληροφόρησης των δημόσιων υποθέσεων, δεν μπορούν να οδηγηθούν σε συμφωνία απόψεων. Θα εντυπώσουν αντιφατικές γνώμες για ανθρώπους και κανόνες, και θα είναι αδύνατο να παραχθεί οποιοδήποτε αίσθημα σύμπνοιας. Ένα πικρό αποσπασματικό φρόνημα θα ακολουθεί αναπόφευκτα μια τέτοια κατάσταση και η δημόσια ελευθερία θα καταλήξει μέσα στην παραφορά της διχόνοιας.
Τα κακά της διχόνοιας, από την άλλη, πάντα θα χαλιναγωγούνται μέσα σε μια κοινωνία που έχει στην κατοχή της την δημόσια πληροφόρηση. Οι απόπειρες ταραχοποιών και ραδιούργων ανθρώπων θα αποκαλύπτονται ταχέως και εύκολα θα κατατροπώνονται από έναν καλά πληροφορημένο λαό και όλες οι δίοδοι δημόσιου κινδύνου θα φρουρούνται αυστηρά. Ένας τέτοιος λαός πρόθυμα θα μάθει τι οφείλει να ανέχεται και σε τι να εναντιώνεται. Σπανίως θα σφάλει, διότι έχει υψωθεί πάνω από την άγνοια, η οποία είναι το μόνο έδαφος στο οποίο μπορούν να αναπτυχθούν τα σφάλματα. Η κοινή γνώμη, φυσικά, θα είναι ορθή και σεβαστή. Θα ελέγχει τη διαμόρφωση των νόμων, οι οποίοι θα είναι τόσο σύμφυτοι με το κοινό θέλημα και το δημόσιο συμφέρον, που δεν θα μπορεί να υπάρξει κινούσα δύναμις και συνεπώς, καμία πιθανότητα για κακή εκτέλεση. Η μόνη βεβαιότητα ότι ένας νόμος θα εκτελείται καλά, απορρέει από το γεγονός ότι είναι σύμφωνος με την κοινή γνώμη… αλλά πώς μπορεί ένας αδαής λαός να (δια)μορφώσει οποιαδήποτε κοινή γνώμη; Το συμφέρον (κέρδος) της ανθρωπότητας και το καθήκον (χρέος) της είναι το ίδιο πράγμα. Μόνο επειδή οι άνθρωποι είναι αφώτιστοι, πάντα οι απόψεις τους για τα ζητήματα αυτά μένουν τόσο πολύ διαιρεμένες ώστε να μην προφέρονται από την ίδια λέξη. Η φύση τους έπλασε όμοιους, γιατί ο άνθρωπος να τους καταστήσει διαφορετικούς;
+ - 