Η Ελλάδα των 5 διαστάσεων

  Ο Gerard Hendrik (Geert) Hofstede (1928) με PhD στην κοινωνική ψυχολογία πασίγνωστος για τις διαπολιτισμικές μελέτες του για οργανισμούς και επιχειρήσεις, μεταξύ 1983 και 1991 κατέληξε σε πέντε παράγοντες με βάση τους οποίους ταξινομούνται οι πολιτισμοί.

Τα διευθυντικά στελέχη των μεγαλύτερων διεθνών επιχειρήσεων έχουν υιοθετήσει το μοντέλο του, ειδικά μετά το 1991 και τη δημοσίευση του, “Cultures and Organizations: Software of the Mind.”  Τα βιβλία του Hofstede έχουν εμφανιστεί σε 23 γλώσσες. Στα ευρετήρια αναφορών του διαδικτύου σε περισσότερα από 9.000 άρθρα έγκριτων περιοδικών αναφέρονται μία ή περισσότερες από τις δημοσιεύσεις του. Αυτό τον καθιστά σήμερα τον πιο συχνά αναφερόμενο Ευρωπαίο κοινωνικό επιστήμονα.*

Οι 5 παράγοντες που προαναφέραμε, στο μοντέλο του Hofstede εξελίχθηκαν ως οι πέντε διαστάσεις μιας εθνικής κουλτούρας, και είναι : η Απόσταση από την Εξουσία (PDI), ο Ατομικισμός (IDV), η Αρρενωπότητα/Θηλυκότητα (MAS), η Αποφυγή της Αβεβαιότητας (UAI) και ο Μακροπρόθεσμος Προσανατολισμός (LTO). Οι διαστάσεις αυτές αντιπροσωπεύουν διαφορές σε επίπεδο κουλτούρας, δηλαδή διαφορές αξιών ανάμεσα στους πολιτισμούς που επιδρούν στη συμπεριφορά των μελών τους.

Σας παραθέτουμε μεταφρασμένα από τον ιστότοπο του Hofstede τα αποτελέσματα για την Ελλάδα, σύμφωνα με το μοντέλο αυτό:

Τι γίνεται με την Ελλάδα;

Αν διερευνήσουμε τον ελληνικό πολιτισμό μέσα από το φακό του μοντέλου των 5 διαστάσεων (5-D), μπορούμε να έχουμε μια καλή επισκόπηση εκείνων που εκ βαθέων ωθούν (καθοδηγούν) τον ελληνικό πολιτισμό σε σχέση με άλλους πολιτισμούς στον κόσμο.

Απόσταση εξουσίας
Η διάσταση αυτή, πραγματεύεται το γεγονός ότι όλα τα άτομα στις κοινωνίες δεν είναι ίσα – και δείχνει τη στάση της κουλτούρας προς αυτές τις μεταξύ μας ανισότητες.
Ως απόσταση εξουσίας ορίζεται ο βαθμός που τα λιγότερο ισχυρά μέλη θεσμικών και οργανικών συνόλων ανέχονται και αποδέχονται ότι η δύναμη κατανέμεται άνισα μέσα σε μια χώρα.
• Με σκορ 60 η Ελλάδα ανήκει στην υψηλότερη πλευρά του δείκτη PDI – δηλαδή μια κοινωνία που πιστεύει ότι η ιεραρχία πρέπει να τηρείται και οι ανισότητες μεταξύ των ανθρώπων είναι αποδεκτές. Η διαφορετική κατανομή της δύναμης δικαιολογεί το γεγονός ότι οι κάτοχοι της εξουσίας έχουν περισσότερα οφέλη από ότι οι λιγότερο ισχυροί στην κοινωνία. Στην Ελλάδα είναι σημαντικό να δείχνεις σεβασμό προς τους ηλικιωμένους (και τα παιδιά φροντίζουν τους ηλικιωμένους γονείς τους). Στις εταιρείες υπάρχει ένα αφεντικό που αναλαμβάνει πλήρως την ευθύνη. Κάποιος δεν πρέπει να ξεχνά ποτέ ότι στο μυαλό του Έλληνα όλοι οι άλλοι πολιτισμοί του δυτικού κόσμου έχουν κληρονομήσει κάτι από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
Τα σύμβολα κύρους είναι πολύ σημαντικά ώστε να καταδεικνύεται η κοινωνική θέση και να «κοινωνείται» ο ανάλογος σεβασμός. 

Ατομικισμός
Το ουσιαστικό θέμα που απορρέει από αυτή τη διάσταση είναι ο βαθμός αλληλεξάρτησης που διατηρούν μεταξύ τους τα μέλη μιας κοινωνίας. Έχει να κάνει με το αν η εικόνα του εαυτού των ανθρώπων ορίζεται από την άποψη του «εγώ» ή του «εμείς».
Στις ατομικιστικές κοινωνίες οι άνθρωποι υποτίθεται ότι πρέπει να φροντίσουν τον εαυτό τους και την άμεση οικογένειά τους και μόνο. Στις Κολεκτιβιστικές (συλλογικές) κοινωνίες οι άνθρωποι ανήκουν «σε ομάδες», που τους φροντίζουν με αντάλλαγμα την αφοσίωση.
• Με ένα σκορ 35 η Ελλάδα είναι ένας κολεκτιβιστικός πολιτισμός, με το “εμείς” καθορισμένο, πράγμα που σημαίνει ότι σε αυτή τη χώρα οι άνθρωποι από τη γέννηση και μετά έχουν ενσωματωθεί στην ισχυρή, συνεκτική εσω-ομάδα (κυρίως εκπροσωπούμενη από την εκτεταμένη οικογένεια συμπεριλαμβανομένων των θείων, θείες, παππούδες, γιαγιάδες και τα ξαδέρφια), η οποία συνεχίζει την προστασία των μελών της, με αντάλλαγμα την αφοσίωση. Αυτό είναι μια σημαντική πτυχή στο εργασιακό περιβάλλον επίσης, όπου, για παράδειγμα, ένα παλαιότερο και ισχυρό μέλος της οικογένειας αναμένεται να “βοηθήσει” το νεώτερο ανιψιό να προσληφθεί για εκδούλευση στη δική του εταιρεία. Από μια ατομικιστική κουλτούρα αυτό θα μπορούσε να εκληφθεί ως νεποτισμός (= αρνητική οπτική), αλλά στις κολεκτιβιστικές κοινωνίες είναι μια φυσιολογική συμπεριφορά.
Στην επιχείρηση, είναι σημαντική η δημιουργία αξιόπιστων και μακροχρόνιων σχέσεων: μια συνάντηση ξεκινά συνήθως με γενικές συζητήσεις προκειμένου να γνωρίσουν ο ένας τον άλλον πριν από τη σύναψη μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Ανδρισμός / Θηλυκότητα
Μια υψηλή βαθμολογία (αρσενικό) στη διάσταση αυτή δείχνει ότι η κοινωνία θα καθοδηγείται από τον ανταγωνισμό, τις επιτεύξεις και την επιτυχία, με την επιτυχία να καθορίζεται από το νικητή / τον καλύτερο στον τομέα – ένα σύστημα αξιών που ξεκινά από το σχολείο και συνεχίζεται καθ’ όλη την οργανωτική συμπεριφορά.
Μια χαμηλή βαθμολογία (θηλυκό) στη διάσταση αυτή σημαίνει ότι οι κυρίαρχες αξίες της κοινωνίας είναι το ενδιαφέρον για τον άλλο και η ποιότητα της ζωής. Μια θηλυκή κοινωνία είναι εκείνη όπου η ποιότητα ζωής είναι σημάδι επιτυχίας και το να ξεχωρίζεις από το πλήθος δεν είναι κάτι το αξιοθαύμαστο. Το θεμελιώδες ζήτημα εδώ είναι: τι είναι αυτό που παρακινεί τους ανθρώπους: το να θες να είσαι ο καλύτερος (αρσενικό) ή να σου αρέσει αυτό που κάνεις (θηλυκό).
• Με τους 57 βαθμούς η Ελλάδα είναι στο μέσο της κατάταξης Αρσενική κοινωνία – προσανατολισμένη στην επιτυχία και ωθούμενη. Οι άνδρες θεωρούν προσωπική τιμή το να φροντίζουν την οικογένειά τους.
Σε κολεκτιβιστικό και αρσενικό πολιτισμό η επιτυχία ενός μέλους μιας οικογένειας δίνει κοινωνική αξία στο σύνολο της εσω-ομάδας· σε μια συνάντηση μ’ ένα νέο πρόσωπο ο ξένος δεν θα πρέπει να εκπλαγεί όταν ο Έλληνας μιλά για τους σημαντικούς και επιτυχημένους ανθρώπους που γνωρίζει στην πόλη. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης, ο Έλληνας μεγιστάνας, γνωστός σε όλο τον κόσμο, ήταν και εξακολουθεί να είναι ένα παράδειγμα επιτυχημένου Έλληνα του οποίου η θέση σύμβολo μιλά για τα εξαιρετικά επιτεύγματα σε μια αρσενική κοινωνία. 

Αποφυγή Αβεβαιότητας
Η διάσταση Αποφυγής Αβεβαιότητας έχει να κάνει με τον τρόπο που η κοινωνία ασχολείται με το γεγονός ότι το μέλλον δεν μπορεί ποτέ να είναι γνωστό: θα πρέπει να προσπαθήσουμε να ελέγξουμε το μέλλον ή να το αφήσουμε να προκύψει; Η ασάφεια αυτή κουβαλάει μαζί το άγχος και διαφορετικές κουλτούρες έχουν μάθει να διαχειρίζονται αυτό το άγχος με διαφορετικούς τρόπους. Ο βαθμός στον οποίο αισθάνονται τα μέλη ενός πολιτισμού να απειλούνται από διφορούμενες ή άγνωστης έκβασης καταστάσεις και έχουν δημιουργήσει πεποιθήσεις και θεσμούς στην προσπάθεια να τα αποφύγουν, αυτά αντικατοπτρίζονται στο δείκτη σκορ UAI.
• Με σκορ 112 η Ελλάδα έχει την υψηλότερη απ’ όλες τις χώρες βαθμολογία στην Αποφυγή της Αβεβαιότητας που σημαίνει ότι ως έθνος οι Έλληνες δεν είναι καθόλου άνετοι σε διφορούμενες καταστάσεις: το απρόβλεπτο είναι πάντα εκεί έτοιμο να “στήσει μια ενέδρα”. Η «δαμόκλειος σπάθη», η επικείμενη πάνω από το κεφάλι όλων μας, μπορεί να εμφανίσει αυτό το άγχος και την ένταση στη ζωή. Στην Ελλάδα, όπως και σε όλες τις υψηλόβαθμες στην Αποφυγή Αβεβαιότητας κοινωνίες, η γραφειοκρατία, οι νόμοι και οι κανόνες είναι πολύ σημαντικοί για να κάνουν τον κόσμο ένα ασφαλέστερο μέρος για να ζεις μέσα. Οι Έλληνες χρειάζονται να έχουν καλές και χαλαρές στιγμές στην καθημερινή τους ζωή, κουβεντιάζοντας με τους συναδέλφους, απολαμβάνοντας μακρά γεύματα ή χορό με τους επισκέπτες και τους φίλους. Λόγω της υψηλής βαθμολογίας τους σε αυτή την διάσταση οι Έλληνες είναι πολύ παθιασμένοι και άνθρωποι της επίδειξης: τα συναισθήματα φαίνονται εύκολα στη γλώσσα του σώματος τους.
Ο ελληνικός μύθος για τη «γέννηση» του κόσμου μας λέει πολλά για την υψηλή Αποφυγή Αβεβαιότητας: στην αρχή ήταν το Χάος, αλλά στη συνέχεια ο Κρόνος (χρόνος) ήρθε για να οργανώσει τη ζωή και να την καταστήσει πιο εύκολα διαχειρίσημη.

Μακροπρόθεσμος προσανατολισμός
Η διάσταση του Μακροπρόθεσμου Προσανατολισμού είναι όρος στενά συνδεδεμένος με τις διδασκαλίες του Κομφούκιου και μπορεί να ερμηνευθεί πως ασχολείται με την αναζήτηση της αρετής από μια κοινωνία, το βαθμό που μια κοινωνία δείχνει μια προοπτική ρεαλιστικά προσανατολισμένη στο μέλλον παρά μια συμβατική ιστορική βραχυπρόθεσμη οπτική.
• Δεν υπάρχει βαθμολογία για την Ελλάδα σε αυτή τη διάσταση

*Την Τετάρτη, 16 Οκτωβρίου 2002, στην Αίθουσα Τελετών του Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθηνών (ΟΠΑ) ο διάσημος καθηγητής Συμπεριφοράς Οργανώσεων και Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας κ. Geert Hofstede αναγορεύθηκε σε Επίτιμο Διδάκτωρα του Τμήματος Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας.

Πηγές 1, 2, 3, 4,

Great Britain
Power Distance
At 35 Britain sits in the lower rankings of PDI – i.e. a society that believes that inequalities amongst people should be minimized. Interestingly is that research shows PD index lower amongst the higher class in Britain than amongst the working classes. The PDI score at first seems incongruent with the well established and historical British class system and its exposes one of the inherent tensions in the British culture – between the importance of birth rank on the one hand and a deep seated belief that where you are born should not limit how far you can travel in life. A sense of fair play drives a belief that people should be treated in some way as equals.

Individualism
At a score of 89 the UK is amongst the highest of the Individualist scores, beaten only by some of the commonwealth countries it spawned i.e. Australia and the USA. The British are a highly Individualist and private people. Children are taught from an early age to think for themselves and to find out what their unique purpose in life is and how they uniquely can contribute to society. The route to happiness is through personal fulfillment. As the affluence of Britain has increased throughout the last decade, with wealth also ‘spreading North’, a much discussed phenomenon is the rise of what has been seen as rampant consumerism and a strengthening of the ‘ME’ culture.

Masculinity
At 66, Britain is a Masculine society – highly success oriented and driven. A key point of confusion for the foreigner lies in the apparent contradiction between the British culture of modesty and understatement which is at odds with the underlying success driven value system in the culture. Critical to understanding the British is being able to ‘’read between the lines’’ What is said is not always what is meant. In comparison to Feminine cultures such as the Scandinavian countries, people in the UK live in order to work and have a clear performance ambition

Uncertainty
Avoidance At 35 the UK has a low score on Uncertainty Avoidance which means that as a nation they are quite happy to wake up not knowing what the day brings and they are happy to ‘make it up as they go along’ changing plans as new information comes to light. As a low UAI country the British are comfortable in ambiguous situations – the term ‘muddling through’ is a very British way of expressing this. There are generally not too many rules in British society, but those that are there are adhered to (the most famous of which of of course the British love of queuing which has also to do with the values of fair play).
In work terms this results in planning that is not detail oriented – the end goal will be clear (due to high MAS) but the detail of how we get there will be light and the actual process fluid and flexible to emerging and changing environment. Planning horizons will also be shorter. Most importantly the combination of a highly Individualist and curious nation is a high level of creativity and strong need for innovation. What is different is attractive! This emerges throughout the society in both its humour, heavy consumerism for new and innovative products and the fast highly creative industries it thrives in – advertising, marketing, financial engineering.

Long Term Orientation
With an intermediate score of 51 in this dimension, a dominant preference in British culture cannot be determined.

Indulgence
A high score of 69 indicates that the British culture is one that is classified as Indulgent. People in societies classified by a high score in Indulgence generally exhibit a willingness to realise their impulses and desires with regard to enjoying life and having fun. They possess a positive attitude and have a tendency towards optimism. In addition, they place a higher degree of importance on leisure time, act as they please and spend money as they wish.